Để giao tiếp - Ứng xử thành công
|
Trong cuộc sống, trong giao tiếp
hàng ngày con người luôn phải ứng phó với biết bao tình huống, có lúc dễ dàng
xử lý, có lúc thật phức tạp, khó xử. Xã hội càng văn minh thì nhu cầu trong
giao tiếp của con người càng cao. Ứng xử một cách thông minh, khôn khéo, tế
nhị, kịp thời, có hiệu quả, đạt tới mức độ nghệ thuật, ngày nay còn được coi
như bí quyết thành công trong cuộc sống, trong công việc .
Để giao tiếp, ứng xử thành công
hơn bạn nên chú ý những nguyên tắc sau:
I. Nguyên tắc ứng xử:
1. Hãy tiếp cận với con người ở
góc độ không tốt, không xấu:
Không có ai là người hoàn toàn xấu
cả. Khi đánh giá con người cụ thể chúng ta thường bị những cách nhìn tĩnh
tại, xơ cứng, bị định kiến che lấp, ít khi tách ra được dù chỉ là tương đối
đầy đủ những ưu điểm, nhược điểm của họ và lại càng không xác định được giới
hạn, hoàn cảnh, diễn biến có thể có của những ưu điểm và nhược điểm đó. Con
người cũng dễ bị chi phối bởi qui luật cảm xúc "yêu nên tốt, ghét nên
xấu". Kết quả là dễ mắc sai lầm trong giao tiếp. Do vậy nguyên tắc đầu
tiên trong nghệ thuật ứng xử là hãy tiếp cận với con người ở góc độ không
tốt, không xấu.
Ở nguyên tắc này, mỗi người có thể
tự tìm cho mình một cách ứng xử thành công, ta tạm chia thành các bước sau:
2. Lường mọi điều, tính đến mọi
khả năng với nhiều phương án:
Nếu trong mỗi con người đều có
những giá trị dương (+) (những đức tín tốt, những mặt mạnh, những ưu điểm...)
và có cả những giá trị âm (-) (những tính xấu, những mặt yếu, những khuyết
điểm...) thì với người này có thể tới 90 (+), có 10 (-) hoặc ở người khác có
thể đạt 99 (+) chỉ có 1 (-). Vấn đề là ở chỗ cần phải biết nhìn ra "dấu
cộng" trong cả khối "dấu trừ" và phát hiện kịp thời "dấu
trừ" trong "vô khối dấu cộng" để có thể dự đoán được tác động
có hại của mặt trái "dấu trừ" mà khởi thủy của nó chỉ là một chấm
nhỏ rất mờ nhạt trong cả khối "dấu cộng".
Điều quan trọng hơn trong phép ứng
xử là tìm ra những chất xúc tác để kích thích phản ứng đổi dấu tích cực xảy
ra theo hướng 1 (+) trở thành n (+) và n (-) giảm xuống còn 1 (-).
3. Nắm bắt nghệ thuật theo nhu
cầu:
Điều khó nhất trong giao tiếp ứng
xử là đối tượng thờ ơ, không có nhu cầu. Bạn sẽ ứng xử như thế nào khi đối
tượng không muốn nói chuyện, không muốn nghe bạn can ngăn, không muốn hợp tác
với bạn v.v...?
- Hãy gợi trí tò mò hoặc cho họ
thấy cái lợi, cái vui mà bạn đang có, còn người ấy đang thiếu, đang cần.
- Chỉ cho họ bằng cách nào đó,
thấy tia hy vọng vào kết quả, gây thiện cảm, tạo sự tin tưởng.
- Giao trách nhiệm một cách công
khai, tạo ra tình huống chỉ có tiến chứ không có lùi, ràng buộc bằng những
sợi dây vô hình về quan hệ nào đó đã được hình thành.
- Gây niềm say mê, tìm được ý
nghĩa trong cuộc sống, công việc đang tiến hành.
- Củng cố niềm tin, thuyết phục về
một kết cục tốt đẹp.
- Phải tạo ra sự an toàn, biết
cách chống đỡ dư luận, tạo dư luận mới ủng hộ.
- Tính đến nhiều phương án, chọn
phương án hợp với mình nhất, có thể tạo ra những vấp ngã nhỏ để luyện tập bản
lĩnh, chủ động đề phòng tính tự kiêu.
Trong những trường hợp cụ thể đòi
hỏi mọi người phải biết ứng biến và điều quan trọng hơn là hãy tìm cho được
sơ đồ đi tới thành công riêng của mình.
II. Một số cách ứng xử:
1. Thủ thuật "ném đá thăm
đường":
Có bạn trai tâm sự: Đến dự đám
cưới một người bạn, tôi đã gặp một người con gái mà tôi thầm mơ ước, tôi rất
muốn làm quen với người con gái ấy nhưng không biết phải bắt đầu như thế nào?
Có lẽ trước tiên nên bắt đầu vào
đề từ cùng một hứng thú. Chẳng hạn có thể từ một bức tranh, một bản nhạc, một
ca khúc mới được mọi người yêu thích, hay một bộ phim mới, một quyển sách
mới, một mốt quần áo mới... những cái đối phương biết rõ và có phản ứng tích
cực. Hoặc có thể từ một điểm chung nào đó về học tập, việc làm... Bắt đầu từ
những câu chuyện không quan trọng lắm để làm mất đi sự căng thẳng và ngăn
cách giữa hai người và qua đó bạn có thể hiểu thêm về người bạn mà ta muốn
gần gũi (những sở thích, thói quen, cá tính...) có một sơ đồ giao tiếp sau
đây:
a. Giai đoạn trước khi giao tiếp:
- Xác định mục đích, làm quen đối
tượng và gây ấn tượng tốt
- Đánh giá đối tượng, hoàn cảnh:
- Lựa chọn phương án ứng xử:
b. Giai đoạn giao tiếp:
Nên:
Không nên:
2. Tình huống cần đối đáp mềm
mỏng, ý nghĩa sâu xa:
Dân gian có câu:
"Lời
nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau".
Đối với nhiều ý kiến phê bình,
phản đối của đối phương, không nên đáp lại bằng những lời nói hằn học, nặng
nề mà nhiều khi nên dùng lời nói nhẹ nhàng nhưng chứa đựng những ý nghĩa sâu
xa.
3. Tình huống phải chuyển bại
thành thắng:
Trong cuộc sống đời thườnng nhiều khi ta bị đẩy vào tình huống bất lợi, có nguy cơ thất bại, lúc đó đòi hỏi phải bình tĩnh, suy nghĩ ngay đến những hậu quả xấu nhất có thể xảy ra (chuẩn bị tâm thế sẵn sàng chấp nhận). Tìm xem có cách gì để hạn chế mức thấp nhất những tác hại (ví dụ: điều gì đã đẩy ta vào tình thế bất lợi, có cách nào tạo được kế hoãn binh có vẻ ít liên quan, nhưng nếu được "địch thủ" sẵn sàng chấp nhận thì chính điều có vẻ không liên quan đó có thể thay đổi tình thế...).
4. Tình huống dùng hài hước:
"Khi
bạn nổi cáu ta hãy đùa lại một câu" (Laphôngten).
Hài hước là một nhân tố cực kỳ
quan trọng trong ngôn ngữ giao tiếp. Đó là "chiếc van an toàn" cho
mọi cuộc xung đột, là chìa khóa để mở "cánh cửa lòng". Lời đối đáp
khôn ngoan, thông minh, dùng ngôn ngữ hài hước để phê phán thường mang lại
hiệu quả lớn hơn nhiều. Bởi thế khi kể một câu chuyện cười hoặc một lời đối
đáp có nội dung, cách nói hài hước thường làm cho không khí vui nhộn, điều
tiết được tình cảm, nhắc khéo người khác mà không làm họ bực mình. Tất nhiên
cũng không nên lạm dụng nó.
Quy luật phổ biến của truyện hài hước là mở đầu dẫn dắt và hình thành làm cho người ta nghi vấn. Người kể nên có ngữ điệu bình thường, sau đó tăng thêm tình tiết nghi hoặc và giải quyết bất ngờ.
5. Tình huống phải đi thẳng vào
vấn đề khi cần thiết:
Trong cuộc sống có trường hợp
không thể quanh co, bóng gió, tế nhị mà phải bày tỏ quan điểm, thái độ của
mình một cách thẳng thắn, kiên quyết. Lúc đó phải diễn đạt vào thẳng nội dung
chính của vấn đề để biểu hiện ý chí và lòng tin ở bản thân. Đối với những vấn
đề then chốt không nên tỏ ra quá cân nhắc, đắn đo làm cho người nghe cảm thấy
thiếu tin tưởng, do dự. Tất nhiên để nói bằng cách này cần phải suy nghĩ, cân
nhắc thật kỹ càng.
6. Tình huống nói ẩn ý bằng ngụ
ngôn:
Trong giao tiếp khi cảm thấy khó
thuyết phục người khác bằng lý lẽ trực tiếp hoặc cảm thấy dễ bị phản ứng,
không tiện nói thẳng ra, thì người ta thường dùng phương pháp ẩn ý bằng ngụ
ngôn. Tức là chọn những câu chuyện ngụ ngôn có nội dung ẩn ý bên trong phù
hợp với mục đích khuyên răn, thuyết phục của mình để kể cho đối phương nghe.
Cái lợi của phương pháp này là
người nghe phải suy nghĩ mới hiểu hết cái ẩn ý bên trong đó. Bản thân câu
chuyện sẽ đưa ra những lời khuyên sâu sắc chứ không phải người kể chuyện, do
đó không có lý do để nổi khùng, tự ái hoặc mặc cảm.
Tuy nhiên để dùng phương pháp này có hiệu quả, người dùng phương pháp này phải am hiểu câu chuyện phù hợp với trình độ người nghe, nếu người nghe không hiểu gì cả, sẽ không có tác dụng.
7. Tình huống phản bác khéo những
yêu cầu vô lý ở người khác:
Cũng có lúc bạn gặp những người
khăng khăng đưa ra cho bạn những đòi hỏi vô lý không thể thực hiện được.
Trước những tình huống đó nhiều khi ta không thể bác bỏ thẳng thừng vì chạm
lòng tự ái hoặc người không thỏa mãn với ta rồi tiếp tục quấy rối nữa và cách
đó cũng chưa làm cho người tự nhận thấy được những đòi hỏi của họ là vô lý.
Vậy ta sẽ xử lý thế nào trong
trường hợp đó? Tốt nhất là hãy thừa nhận đã, sau đó khéo léo chỉ ra sự vô lý
hoặc điều không thể thực hiện được. Cũng có thể cảnh tỉnh người đó bằng việc
chỉ ra những điều bất lợi, sự nguy hiểm nếu người đó cứ giữ nguyên ý kiến,
nhắm mắt hành động. Chú ý ngôn ngữ không nên gay gắt nhưng tỏ ra cương quyết.
8. Tình huống thừa nhận trước để
chuyển hướng sau:
Nếu khi bạn không đồng ý với ý
kiến của đối phương mà người đó lại là cấp trên, người lớn tuổi, cha mẹ...
thì bạn sẽ xử sự như thế nào? Việc thuyết phục để đối phương nghe theo mình,
có nghĩa là chấp nhận ý kiến của mình cũng đòi hỏi phải có một nghệ thuật
nhất định.
Bạn chớ phản đối và phê phán các ý
kiến của đối phương. Bạn hãy tiếp thu ý kiến của họ, biểu thị thái độ đồng
cảm ở mức độ nào đó để có thể làm giảm được sự cứng nhắc của đối phương,
khiến họ bằng lòng nghe ý kiến của bạn. Song phải nắm vững nguyên tắc không
được tỏ thái độ của mình ngang bằng với đối phương để tiếp sau đó dùng lời mà
chuyển hướng, thay đổi cách nhìn nhận của đối phương, làm họ bằng lòng tiếp
thu ý kiến của bạn.
9. Tình huống cần bạn đồng minh:
Khi tranh luận trước nhiều người
cần thể hiện quan điểm, bạn nên chú ý đầy đủ đến thái độ của những người xung
quanh, cần động viên được nhiều người nghe và ủng hộ quan điểm của mình. Nếu
người nghe ủng hộ ta, đồng tình với quan điểm của ta đang trình bày, sẽ tạo
thành một sức mạnh to lớn, một sức ép tinh thần làm đối phương không phản
kích lại được.
Chẳng hạn khi đang xếp hàng có
người chen ngang, bạn lợi dụng thái độ của số đông mọi người xung quanh để
gạt người đó ra khỏi hàng là hợp lý nhất.
10. Tình huống không nhượng bộ khi
mình có lý trong tranh luận:
Trong quan hệ giữa người với
người, tranh luận là một điều hết sức bình thường và không thể tránh được.
Không có tranh luận, điều phải trái không được phân định. Không thể coi tranh
luận là một thói xấu mà hạn chế nó.
Song tranh luận có thể dẫn đến sự
không thoải mái hoặc đôi khi xung đột. Tranh luận có phương pháp sẽ đem lại
kết quả tốt là điều chúng ta cần chú ý học hỏi.
Một là, khi tranh luận nên có thái
độ thật công bằng, đừng làm tổn thương đến lòng tự ái của người kia. Sự phê
phán, bình phẩm người khác không thể quá một giới hạn nhất định, nếu không có
thể làm tăng thêm mâu thuẫn vốn có.
Hai là, giọng nói phải mền mỏng,
thật lòng. Trong tranh luận phải tỏ ra tôn trọng nhau, làm sao cho người cùng
tranh luận tin rằng tranh luận thật là có ích. Trong tranh luận nhiều khi
người thắng không hẳn đã là nhiều lý lẽ biết hùng biện, mà có thể là người có
thái độ đúng mực và chân thực nhất.
Ba là, tranh luận phải có mục đích
rõ ràng. Tranh luận nên xoay quanh những điều cần giải quyết.
11. Tình huống cần thuyết phục
bằng hành động:
"Mọi
lý thuyết đều màu xám
Còn cây đời mãi mãi xanh tươi" (Gơt)
Trong giao tiếp, khi cảm thấy khó
thuyết phục người khác nghe ý kiến của mình bằng lời nói, bạn có thể dùng
hành động để thuyết phục. Thuyết phục bằng hành động thường hiệu quả lớn
nhất. Thông qua việc làm, hành động cụ thể, ta có thể làm cho đối phương thay
đổi cách nghĩ, tình cảm, thái độ, chấp nhận ý kiến của ta.
Bạn là một cán bộ phong trào thanh
niên. Bạn muốn tổ chức các hoạt động văn hóa thể dục thể thao thanh niên
nhưng các cấp lãnh đạo ở địa phương chưa tin tưởng vào khả năng của bạn, chưa
tạo điều kiện mọi mặt để bạn làm việc. Bạn đừng nản chí và cũng đừng dùng lời
nói để thuyết phục. Hãy cố gắng tạo ra một vài việc làm cụ thể có hiệu quả.
Từ sự thành công đã đạt được, tận dụng thời điểm gây hưng phấn cao rồi đưa ra
những kiến giải hợp lý với các cấp lãnh đạo.
Như vậy, mục đích và kết quả hoạt
động đạt được và mối quan hệ ảnh hưởng của bạn phát triển tốt hơn.
Khi vận dụng phương pháp này bạn cần lưu ý:
Nếu ở vào tình huống các bậc
"hụ huynh" của người yêu bạn còn chưa tin tưởng và chấp nhận cho
bạn yêu con của họ, thì bạn cũng có thể dùng phương pháp này để đạt mục đích.
III. Những điều nên tránh trong
giao tiếp ứng xử:
1. Nói nửa chừng rồi dừng lại hoặc
cướp lời người đang nói, làm nhiễu thứ tự hoặc luồng suy nghĩ của người đó.
2. Không nói rõ và giải thích đầy
đủ làm người nghe cảm thấy đột ngột, khó hiểu đề tài nói chuyện của bạn.
Không nên đưa những trọng tâm, những khái quát làm người tiếp chuyện khó theo
dõi mạch chuyện.
3. Nói sai đề tài, không quan tâm
đến điều mình nói.
4. Nói thao thao bất tuyệt, không
ngừng nêu các câu hỏi làm người tiếp chuyện có cảm giác mình yêu cầu hơi
nhiều quá.
5. Không trả lời thẳng vào câu hỏi
mà người khác nêu ra, quanh co, dài dòng, gây nên cảm giác không trung thực
cho người hỏi.
6. Tự cho rằng mọi điều mình đều
biết cả.
7. Làm ra vẻ hiểu biết sâu rộng.
8. Phát triển câu chuyện không tập
trung vào chủ đề chính làm cho người tiếp chuyện cảm thấy nhàm chán.9. Ngắt
bỏ hứng thú nói chuyện của người khác để ép người đó phải chuyển sang nói về
đề tài mà bạn thích.
10. Thì thầm với một vài người
trong đám đông.
11. Dùng ngôn ngữ quá bóng bảy.
12. Chêm những câu tiếng nước
ngoài trong câu nói của mình một cách tùy tiện.
13. Đột ngột cao giọng.
14. Dùng những lời quá suồng sã
với mức độ quan hệ.
15. Dùng những từ đệm không cần
thiết.
16. Nói với giọng khích bác, chạm
vào lòng tự ái của người khác.
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét